Gesprekspunt

“Erfenis” en “geskiedenis” is twee begrippe wat ons dikwels in samehang hoor. Dit word geassosieer met tradisie, gebruike en erfgoed – die wortels stewig in die verlede, maar die bewaring en praktyk gevestig in die hede. Dit vorm deel van ons omgang met ons identiteit en ons bande met ons verlede. Daarom besoek ons museums, beoefen ons rituele, woon ons tradisionele geleenthede by en rig ons monumente op.

‍

Is erfenis egter dieselfde as geskiedenis, in die akademiese sin van die woord, en is erfenis iets waarmee historici hulself besig hou? Die antwoord daarop is noodwendig akademies van aard. Historici en erfenispraktisyns beskou mekaar as kollegas, maar ons beoefen afsonderlike – hoewel verweefde – vakgebiede. Ons navorsing voed mekaar se vakbeoefening en beide is aktief besig om ’n vertolking van die verlede te bied.

‍

Erfenispraktisyns is egter ook op ’n praktiese vlak bemoeid met die bewaring van die tasbare oorblyfsels van ons verlede en met die publiek se omgang daarmee, terwyl geskiedenis nie noodwendig met die tasbare verlede te make het nie, en meer gemoeid is met navorsing óór die verlede as die bewaring daarvan.

‍

Navorsing oor die verlede reik so wyd soos die Heer se genade – dink bv. aan die uiteenlopende navorsingsgebiede binne die veld van geskiedenis: Politieke geskiedenis, ekonomiese geskiedenis, sosiale geskiedenis, intellektuele geskiedenis, omgewingsgeskiedenis, militêre geskiedenis, kultuurgeskiedenis, arbeidsgeskiedenis, wetenskapsgeskiedenis, gendergeskiedenis– die lys kan bladsye beslaan. Elkeen van hierdie navorsingsgebiede word deur erfenis ondervang en berus op die bewaringswerk van erfenispraktisyns – soos ook op die kundigheid van argivarisse en bibliotekarisse, waarsonder historicinie hul werk kan verrig nie.

‍

Beide velde kan krities met die verlede omgaan, en terselfdertyd is beide kwesbaarvir die romantisering van die verlede en vir politieke propaganda. Geskiedenishandboeke kan in diens van die staat staan en museums kan ’n bepaalde weergawe van die verlede verheerlik. Die Suid-Afrikaanse landskap is bestrooi met voorbeelde van beide.

‍

Die afgelope jare sien ons ’n al groter wordende gaping tussen die kritiese, akademiese beoefening van geskiedenis by universiteite, en die openbare viering van die verlede. Historici tref dikwels onderskeid tussen “akademiese” (lees: kritiese) geskiedenis en “openbare” of “publieke” geskiedenis, waarvan erfenisbeoefening ’n groot onderdeel vorm. Dit is nie te sê dat ons erfeniskollegas onkrities met die verlede omgaan nie – erfenisstudies is tog ook ’n kritiese akademiese veld in eie reg. Historici word egter toenemend binne ons universiteite verskans, terwyl erfenispraktisyns meer uitgelewer is aan die staat se toekenning – of weerhouding – van hulpbronne.

‍

‍

‍

‍

‍